Przemoc (w) opowieści. Ze studiów postzależnościowych nad literaturą polską XX i XXI wieku
Hanna Gosk
TAiWPN Universitas
Kraków 2019
Informacje ogólne
Choć wydawało mi się, że dobrze znam zainteresowania badawcze Hanny Gosk, to jednak zaskoczyły mnie – pozytywnie – strategia autorska i buntownicza siła tej książki. Autorka postrzega dwudziestowieczną historię i kulturę polską jako obszar poddany aktom opresywnym, które jawnie lub skrycie reprezentowane są w narracjach literackich. Ta opresyjność wynika nie tylko z oddziaływania twardych faktów historycznych, rozgrywających się w makroskali, takich, jak wojny, rewolucje, przeobrażenia ustrojowe, itd… Bierze się również, jeśli nie przede wszystkim, z przemilczania (omijania) społecznych, kulturowych, psychologicznych, konsekwencji tych zmian, trudnych do udźwignięcia, powiązanych ze złą pamięcią, poczuciem winy i wstydu, zaburzonym rozpoznaniem własnej tożsamości, fałszywymi aspiracjami, skrywanym przekonaniem o naszej gorszości, drugorzędności, które rezonuje w gestach pozornie wysokiej samooceny, niechęcią wobec obcych, lękami i kompleksami.
Z recenzji prof. dr hab. Grażyny Borkowskiej (Instytut Badań Literackich PAN)
Już sam pomysł skonfrontowania literackich i pozaliterackich świadectw trzech przełomowych, w swym charakterze do pewnego stopnia analogicznych, wydarzeń polskiej historii XX wydaje mi się znakomity i prowadzi do szeregu odkrywczych spostrzeżeń. Szczególnie ważna staje się precyzyjna analiza procesu przekształcania się opowieści o przemocy w przemoc samej opowieści, przechodzenie od swoistego niedowładu słowa wobec doświadczeń przekraczających jego możliwości – do słowa, które staje się stopniowo posłusznym instrumentem ideologicznej i politycznej manipulacji (…).
