Czytanie „Dziadów” w czterech częściach
Tomasz Jędrzejewski
Instytut Badań Literackich PAN
Warszawa 2018
Informacje ogólne
Co oznacza tytuł dramatu Mickiewicza? Czym i kim są DZIADY? Czemu i komu w dramacie i w całej twórczości Mickiewicza przysługiwało to miano? Czym były dziady w roku 1823, a w co przeobraziły się w roku 1832? Dziady to święto, obrzęd, ale dziady to też zmarli, postaci mediumiczne, guślarze, poeci. Dziad jest typem bohatera literackiego, ale dziad (lirnik) to także forma poetyckiej autokreacji. Dziady nie stanowią jednak wyłącznie sfery wartości. Dziady to również czynnik zagrożenia i forma destabilizacji świata, to naruszenie jakiejś normy, przy czym w każdej z części Dziadówjest to norma innego rodzaju.
Czytanie Dziadóww czterech częściach to próba objaśnienia tytułowego słowa dramatu. Nie chodzi tu jednak o ustalenie jednej definicji, ale o unaocznienie wieloznaczności „dziadów”, ich ruchliwości w dziele Mickiewicza. W tym celu książka jest podzielona na cztery rozdziały, z których każdy dotyczy jednego motywu, szczególnie istotnego dla danej odsłony dramatu. Pierwszy traktuje o „niewinnych czarodziejach”, drugi o guślarzach i poezji guślarskiej (dziadowskiej), trzeci o literackości jako przeciwieństwie dziadów, czwarty o figurze wędrownego dziada. W każdej części Dziadów dziady oznaczają – jak się okazuje – coś innego lub kogoś innego.
