Muszę się trzymać prawa… Kultura prawna w twórczości Juliusza Słowackiego
Katarzyna Westermark
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Warszawa 2023
Informacje ogólne
Monografia została poświęcona tematyce prawnej w twórczości Juliusza Słowackiego. Wykorzystanie m.in. metodologii law and literature pozwoliło wskazać słabo dotychczas dostrzeżone konteksty interpretacyjne utworów poety oraz charakterystyczne cechy stosowanego przez niego dyskursu prawnego, takie jak specyficzny język (łączący terminologię profesjonalną z leksyką literacką); styl integrujący elementy tradycji literackiej z charakterystycznymi dla epoki formami wypowiedzi o prawie; bogaty i zróżnicowany zasób motywów, czy wreszcie sposób kreacji bohaterów-prawników.
Zastosowanie pojęcia kultury prawnej umożliwiło uwzględnienie w rozważaniach prawa rozumianego nie tylko jako tekst ustawy, ale także jako zespół rytuałów, zachowań, rekwizytów, typów postaci i charakterystycznie wystylizowanych przestrzeni. Było istotną częścią biografii poety – wykształconego prawnika z pewnym doświadczeniem w pracy urzędniczej – ale także jego stałą inspiracją artystyczną. Słowacki dostrzegał trudności związane ze zmierzchem najsilniej reprezentowanej w jego tekstach tradycji prawnej I Rzeczpospolitej. Komentował możliwość funkcjonowania jej reliktów w sytuacji braku państwowości i w konfrontacji z dynamicznie przekształcającymi się europejskimi systemami prawnymi. W jego utworach, listach, czy pismach politycznych wielokrotnie powracały zagadnienia ustrojowe (liberum veto, konfederacja, monarchia konstytucyjna), cywilnoprawne, karne, czy też związane z filozofią prawa. Włączane w tok dramatów sceny sądowe, obecne m.in. w Balladynie, Beatryks Cenci, Śnie srebrnym Salomei czy Samuelu Zborowskim, ukazywały starcie jednostki z normami i nakazami oraz prowokowały pytania o źródło ich umocowania.
