Pracownia Badań Literackiej Kultury Mniejszości

Informacje ogólne

Pracownia prowadzona była przez wiele lat przez prof. dra hab. Stanisława Frybesa. Po jego przejściu na emeryturę, kierownikiem Pracowni został mianowany prof. dr hab. Mieczysław Dąbrowski, który od początku zapowiedział w niej zmiany dotyczące m.in. sposobów działania. Obecnie Pracownią kieruje dr hab. Alina Molisak.

Pracownia zajmuje się nie tylko mniejszościami etnicznymi, ale też innymi, np. mniejszościami kulturowymi, narodowymi czy seksualnymi, które kreują pewien model świadomości, literatury i kultury. Zadania Pracowni są realizowane w różnych formach, znacznie bogatszych niż codzienna dydaktyka czy spotkania grupy współpracowników. Wspólnie z innymi partnerami naukowymi (Ukraina, Niemcy, Izrael, Austria, Francja) organizowane były i są konferencje i warsztaty naukowe. Ukazało się również szereg publikacji (w języku polskim, angielskim i niemieckim), w których współautorami są badacze z wielu krajów zajmujący się tematyką mniejszości. .

Z Pracownią związani są przede wszystkim ci pracownicy Zakładu Literatury XX i XXI w., którzy w swoich pracach badawczych, dydaktycznych, a także popularyzatorskich uwzględniają wskazaną powyżej problematykę. Przez wiele lat był to prof. Mieczysław Dąbrowski, którego zainteresowania naukowe ogniskowały się wokół takich zagadnień, jak pogranicza kulturowe, zwłaszcza polsko-niemiecko-żydowskie oraz teoretyczna problematyka mniejszości. Obecnie są to dr hab. Alina Molisak (literatura i pamięć Zagłady, odmiany żydowskiej tożsamości nowoczesnej, dwudziestowieczna literatura polsko-żydowska, literatura jidysz, kultura Żydów w diasporze) i dr Jagoda Wierzejska (polskie dyskursy narodowe wobec dyskursów mniejszości, zwłaszcza ukraińskiej i żydowskiej, literatura pogranicza, ze szczególnym uwzględnieniem polsko-ukraińskiego, polityka pamięci, kreowanie tożsamości narodowej).

Okazjonalnie współpracowali z Pracownią m.in. dr Agnieszka Mrozik (problematyka feministyczna) i dr Robert Pruszczyński (teoretyczna problematyka queer, dyskurs homoseksualny, estetyka kampu itp.).

Obecnie współdziałają w Pracowni także – dr hab. Danuta Sosnowska (kultura i literatura polska, czeska oraz ukraińska, komparatystyka dyskursów kulturowych) i mgr Maria Antosik-Piela (literatura polsko-żydowska, kulturowe dzieje syjonizmu w Polsce).

HISTORIA

W kwietniu 2004 roku z inicjatywy ówczesnego kierownika Pracowni, prof. Mieczysława Dąbrowskiego, a we współpracy z Uniwersytetem Pedagogicznym im. I. Franki w Drohobyczu, odbyła się w Drohobyczu dwudniowa konferencja naukowa pt. „Drohobycz – miasto wielu kultur”. Dwujęzyczny tom referatów, wzbogacony o materiał ikonograficzny, ukazał się w roku 2005 (red. M. Dąbrowski i Wiera Meniok). Prof. Dąbrowski jako kierownik grantu międzynarodowego pt. „Literatury słowiańskie po roku 1989” (wraz z prof. Haliną Janaszek-Ivaničkovą) był współorganizatorem konferencji naukowej w Piliscsabie na Węgrzech w maju 2004 r. pt. „Transformacja w literaturach słowiańskich i mniejszości kulturowe“. Jest też redaktorem książki zbiorowej pt. Mniejszości, który jest czwartym tomem serii prezentującej wyniki badawcze grantu (tom 1 pt. Transformacja, red. Halina Janaszek-Ivaničkova, tom 2 – Feminizm, red. Ewa Kraskowska, tom 3 – Podmiotowość, red. Barbara Czapik-Lityńska, wszystkie wydane w 2005 roku).

Z inicjatywy prof. Dąbrowskiego w Pracowni powstała grupa robocza złożona z pracowników Instytutu i osób zewnętrznych, która pracowała nad projektem zatytułowanym „Pisarze polscy pochodzenia żydowskiego w literaturze XX wieku. Przybliżenia”. Książka pod red. Mieczysława Dąbrowskiego i Aliny Molisak ukazała się w 2006 roku.

Kierująca obecnie Pracownią dr hab. Alina Molisak opublikowała także książkę Żydowska Warszawa – żydowski Berlin. Literacki portret miasta w pierwszej połowie XX wieku, IBL PAN, Warszawa 2016. Wygłaszała też gościnnie wykłady na uniwersytetach w Berlinie (w semestrze zimowym 2007/2008), Hamburgu (w semestrze zimowym 2015/2016), Bonn, Mainz, Tybindze i Paryżu. Jest członkiem Gesellschaft für europäisch-jüdische Literaturstudien, Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich i Polskiego Towarzystwa Studiów Jidyszystycznych.

OSIĄGNIĘCIA W LATACH 2010-2018

Kolejnymi ważnymi inicjatywami – tak dr hab. Aliny Molisak, jak i innych uczestników Pracowni – były owocujące publikacjami międzynarodowe konferencje, spotkania oraz warsztaty:

Polish and Hebrew Literature and National Identity, ed. by A. Molisak and S. Ronen, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2010
Ślady obecności, red. S. Buryła, A. Molisak, Universitas, Kraków 2010
Nach dem Vergessen. Rekurse auf den Holocaust in Ostmitteleuropa nach 1989, Hrsg. M. Marszałek und A. Molisak, Kadmos Verlag Berlin 2010
Żydowski Polak, polski Żyd. Problem tożsamości w literaturze polsko-żydowskiej, red. A. Molisak, Z. Kołodziejska, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2011
Galician Polyphony. Places and Voices, ed. A. Molisak, J. Wierzejska, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2015
Pomniki pamięci. Miejsca niepamięci, red K. Chmielewska, A. Molisak, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017
The Trilingual Literature of Polish Jews from Different Perspectives: In Memory of I. L. Peretz, ed. A. Molisak i S. Ronen, Cambridge Scholara Publishing, Cambridge 2017
Turystyka i polityka. Ideologie współczesnych opowieści o przestrzeniach, red. J. Wierzejska, D. Sosnowska, A. Molisak, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017

OSIĄGNIECIA CZŁONKIŃ PRACOWNI w latach 2018-2020

Magdalena Cabaj
2019 – Doktorat w dziedzinie nauk humanistycznych, rozprawa doktorska pt. „Écriture intersexuée” Uniwersytet Warszawski (Polonistyka) / École Normale Supérieure w Paryżu (Filozofia)

2016-2018 – Badaczka CEFRES – Centre français de recherche en sciences sociales w Pradze

Wybrane publikacje: Baba Yaga pourra-t-elle jamais être belle et bonne ? [w:] „Revue Sciences/Lettres”, 4 | [online], 4 |2016, http://rsl.revues.org/957.

Jagoda Wierzejska

– Continuities and Discontinuities of the Habsburg Legacy in East-Central European Discourses since 1918, eds. Magdalena Baran-Szołtys, Jagoda Wierzejska, V&R unipress Vienna University Press, Göttingen 2020.

– Numer tematyczny „Przeglądu Humanistycznego” 2019, nr 1 pt. Around 1918: Central and Eastern European Polyphony/Cacophony, red. Alina Molisak, Jagoda Wierzejska [kontynuacja numeru 2018/1].

– Numer tematyczny „Przeglądu Humanistycznego” 2018, nr 4 pt. Around 1918: Central and Eastern European Polyphony/Cacophony, red. Alina Molisak, Jagoda Wierzejska.

Danuta Sosnowska

– Badania religioznawcze a profity literaturoznawcy: kościół w pejzażu Zbyt głośnej samotności Bohumila Hrabala (w:) Pół wieku współpracy – na tropach poznańsko-brneńskich kontaktów naukowych i kulturalnych, red. naukowa Urszula Kowalska-Nadolna, Sebastian Paczos, Poznań 2018.

– Postsekularyzm jako propozycja badania czeskiej literatury po roku 1989 – rewizje obrazu czeskiej (nie)wiary. (w:) „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria 13, tom1, pod red. Bogusława Zielińskiego, Prace na XVI Miedzynarodowy Kongres Slawistów w Belgradzie 2018, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2018.

– Introduction (w:) The Experience of Faith in Slavic Cultures and Literatures in the Context of Postsecular Thought ,Eds. D. Sosnowska, E. Drzewiecka, Warsaw: WUW, 2018.

– The Experience of Faith in Czech Literature after the Turn of 1989 on the Example of Angel by Jáchym Topol and Mefitis by Martin Komárek (w:) The Experience of Faith in Slavic Cultures and Literatures in the Context of Postsecular Thought ,Eds. D. Sosnowska, E. Drzewiecka, Warsaw: WUW, 2018.

– Svatý Jan pod Skalou: The Sacred Place and Con-flicted Traditions, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo. nr9/12, Part 1. Human Space and Ideology”, WUW (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, ISSN2084-6045, eds. Sosnowska Danuta, Molisak Alina, Wierzejska Jagoda. Rok publikacji 2019

– Traces of the Habsburg Heritage: Bohemia`s Multucultural Tradition as a Source of the Multilingual Phenomenon in the Czech Literature in Exile (in:) Continuities and Discontinuities of the Habsburg Legacy in East-Central European Discourses Since 1918, Vienna University Press 2020, Eds. Magdalena Baran-Szołtys& Jagoda Wierzejska.

– Josef Váchal: zapis żałoby, “Studia Polsko-Ukraińskie”, WUW 2020.

Maria Antosik-Piela

2019 – Doktorat w dziedzinie nauk humanistycznych, rozprawa doktorska pt. : „Tożsamość i ideologia. Literatura polsko-żydowska wobec syjonizmu”. Uniwersytet Jagielloński, obrona z wyróżnieniem

od 2020 – pracowniczka Centrum im. M. Anielewicza na Wydziale Historii UW.

2020 – wyróżnienie w Konkursie im. Majera Bałabana na najlepsze prace magisterskie i doktorskie o Żydach i Izraelu.

2020 – publikacja monografii:„Tożsamość i ideologia. Literatura polsko-żydowska wobec syjonizmu” (Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego).

Alina Molisak

– Tożsamość po pogromie. Świadectwa i interpretacje Marca ’68, red. Alina Molisak, Przemysław Czapliński, IBL PAN, Warszawa 2019

– Żydowskie dwory, w: Kwartalnik Historii Żydów, 2020/1

– Polenaktion – Zbąszyń. Na przykładzie dyskursu publicystycznego „Naszego Przeglądu”, w: Kwartalnik Historii Żydów, 2020/1

– On Behalf of the Dead: Mediumistic Writing on the Holocaust in Polish Literature, w: The „Spectral Turn”. Jewish Ghosts in the Polish Post-Holocaust Imaginaire, ed. Z. Dziuban, Transcript Verlag , Bielefeld 2019

– Żyd patrzy na chłopa… Wiejskie przestrzenie i chłopscy bohaterowie. Kilka przykładów z literatury jidysz, w: Studia Judaica 2019, nr 1 (43)

– „Dybuk” albo żydowska (nie)obecność w Humaniu, w: Porównania, 2019 nr 1 (24).

– Zapisana wspólnota – narracja żydowskich emigrantów Marca ’68, w: Tożsamość po pogromie. Świadectwa i interpretacje Marca ’68, red. Alina Molisak, Przemysław Czapliński, IBL PAN, Warszawa 2019.

– Rekonstruktion, Ruine, Leere. Jüdische Anwesenheit / Abwesenheit im städtischen Raum am Beispiel von drei Synagoge in Lemberg, Berlin und Warschau, in: Jahrbuch des Wissenschaftlichen Zentrums der Polnischen Akademie in Wien, 2018 No 9.

Ponadto – w dniach 5 i 6 czerwca 2019 roku w pomieszczeniach Austriackiego Forum Kultury w Warszawie odbyła się konferencja zorganizowana z okazji sześćdziesiątych piątych urodzin cenionego w Polsce austriackiego slawisty, prof. Aloisa Woldana z Uniwersytetu Wiedeńskiego. Wydarzenie było wynikiem międzynarodowej kulturalno-naukowej współpracy między Uniwersytetem Warszawskim (Wydział Polonistyki; Zakład Literatury XX i XXI wieku oraz Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej), Uniwersytetem Wiedeńskim (Instytut Slawistyki) i Austriackim Forum Kultury.

Za organizację konferencji odpowiedzialne były dr hab. Danuta Sosnowska, prof. ucz., dr Jagoda Wierzejska i dr Magdalena Baran-Szołtys.

DO POBRANIA: PROGRAM i PLAKAT KONFERENCJI